Boorbedrijven die illegaal grondwaterboringen uitvoeren, vaak om erg grote hoeveelheden grondwater te onttrekken zonder rekening te houden met de gevolgen voor de omgeving, zijn een doorn in het oog van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir. Het voorbije jaar liet Demir 29 controles uitvoeren bij boorbedrijven met als resultaat: 22 aanmaningen en 13 processen-verbaal. Het parket seponeert evenwel dergelijke processen-verbaal en bezorgt dit aan de gewestelijke beboetingsinstantie voor een bestuurlijke maatregel, in casu boete. "Dit alles is geen ideale situatie en noopt tot een wijziging van de manier van werken vanuit de Vlaamse overheid, klinkt het. Demir kreeg de goedkeuring van de Vlaamse regering om het beleid bij te sturen."

"Een goed handhavingsbeleid is een essentieel sluitstuk van een geloofwaardig omgevingsbeleid. Daarom maken we een prioriteit van het voorkomen en verhinderen van onvergunde activiteiten. De focus ligt daarbij niet op particulieren, maar we nemen de boorbedrijven in het vizier die zich niet aan de regels houden en hun klanten desinformeren over de noodzaak aan een vergunning. Dat is consumentenbedrog", klinkt het. "De controles leren ons dat te veel boorbedrijven zonder zich aan de regels te houden om grondwaterboringen uitvoeren waardoor grote hoeveelheden grondwater onttrekken waardoor de waterbevoorrading in het gedrang komen", zegt Demir.

De afdeling Handhaving van het departement Omgeving voerde in de periode van 2017 tot en met 2019 (voor het aantreden van Demir) 96 controles uit bij boorbedrijven en stelde bij 43 controles tekortkomingen vast. Erkenningen voor dergelijke bedrijven worden gegeven door VMM. In deze periode werd echter nog geen erkenning voor een boorbedrijf geschorst of ingetrokken. Bovendien werd in deze periode slechts één niet-erkend bedrijf geïdentificeerd dat niettemin boringen uitvoerde.

Het actieplan bevat 10 heldere acties:

1. Alle boorbedrijven die sinds 2017 een proces-verbaal kregen worden onder verhoogd toezicht geplaatst en krijgen de komende periode een controle waarbij elke manifeste overtreding, in functie van de vaststelling, na opmaak van PV kan leiden tot minstens een schorsing van de erkenning en mogelijk zelfs een intrekking van de erkenning. Ook kleine overtredingen, bijvoorbeeld van administratieve aard, blijven niet zonder gevolg en resulteren in het opleggen van richtlijnen, aanmaningen of een boete.

2. Bij uitbreiding worden bovendien alle erkenningen van VMM voor boorbedrijven doorgelicht en kritisch onder de loep genomen in functie van de doelstellingen van de Blue Deal en de geldende regelgeving.

3. Aangezien de bestaande boetes blijkbaar te weinig afschrikken, worden de richtlijnen voor beboeting binnen de gewestelijke beboetingsinstantie (van het beleidsdomein omgeving) gewijzigd met het oog op een verhoging van de beboeting tot een sterk ontradend niveau.

4. Er wordt een samenwerking opgezet tussen de Vlaamse handhavingsdiensten en de Algemene Directie Economische Inspectie van de FOD Economie teneinde desinformatie van klanten met betrekking tot de regelgeving rond grondwaterwinningen als consumentenbedrog te laten aanpakken door de Economische Inspectie; het kan bijvoorbeeld gaan over het verkeerd informeren over meldings- of vergunningsplicht, over het voeren van reclame door een niet-erkend boorbedrijf of over andere oneerlijke handelspraktijken. Dit moet desgevallend leiden tot een definitieve sluiting van de betrokken bedrijven en het uitsluiten van frauduleuze zaakvoerders tot de economische markt.

5. We onderzoeken de mogelijkheid om boorinstallaties verplicht uit te rusten met GPS-signalisatie, zodat we een veel beter zicht krijgen op de geïnstalleerde grondwaterwinningen.

6. Ook steden en gemeenten spelen een belangrijke rol in de handhaving van illegale grondwaterwinningen. Samen met de lokale besturen bouwen we een slimme handhaving voor illegale grondwaterwinningen verder uit. We verbeteren mogelijkheden voor intergemeentelijke samenwerking en voorzien via informatiedeling, technische checklists, ondersteuning bij controles,… in ondersteuning vanuit Vlaanderen. Deze inspanningen worden verhoogd. Vlaanderen introduceert een Blue Deal Academie voor lokale besturen waarbij zij structureel kennis en informatie delen (o.a. vanuit het nieuwe meldpunt) en de verschillende handhavingsniveaus op elkaar afgestemde handhavingsacties kunnen uitvoeren. Het inzetten van nieuwe technieken zoals drones (met respect voor de privacy van bewoonde zones) en gps-tracking zal hierbij een hulpmiddel zijn.

7. Vanaf 2024 wordt een koppeling gemaakt tussen de handhavingsbereidheid van lokale besturen inzake illegale grondwaterwinningen en de Vlaamse subsidies voor projecten relevant voor infiltratie. Gemeenten die sterk handhaven worden zo gestimuleerd dat de blivjen doen.

8. Er komen bijkomende communicatie-initiatieven naar verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld boorbedrijven, landbouw, lokale besturen, over de wetgeving rond het aanleggen van private grondwaterwinningen, met een focus op de wetgeving voor boorbedrijven, de verplichting inzake aanmelding bij VMM en de wetgeving inzake voorafgaandelijke vergunningsaanvraag. Daarbij wordt ook aandacht gegeven aan de inzet van alternatieve, meer duurzame waterbronnen zoals hemelwater.

9. Vlaanderen zal deelnemen aan het Europese ‘Water andLand project on Tackling Illegal Groundwater Drilling and Abstraction (TIGDA)’ met het oog op internationale samenwerking op het vlak van handhaving van illegale grondwaterboringen. De ervaringen die hieropgedaan worden zullen op Vlaams niveau geïmplementeerd worden waar nodig en doorvertaald richting de lokale handhavingsniveaus.

10. Er komt een digitaal meldpunt waar mensen knelpunten over activiteiten van boorbedrijven kunnen melden met het oog op het initiëren van een handhavingsactie door het departement Omgeving. Uiteraard volgt nog een toetsing op de meldingen door VMM en het departement Omgeving. Hierbij worden lessen getrokken uit de ervaringen met andere meldpunten.